Samen werken aan een robuuste Strabrechtse Heide

Verbinden en besluiten nemen

Als bestuurlijk vertegenwoordiger van Staatsbosbeheer neemt Jan deel aan 8 Brabantse gebiedsgerichte aanpakken. Voor de Strabrechtse Heide is Staatsbosbeheer vanaf het begin nauw betrokken bij de aanpak. Samen met collega’s zette hij het bestuurlijk overleg op en schreef hij het eerste koersdocument. “We wilden een aanpak die niet alleen op papier goed klinkt, maar ook buiten in het gebied echt verschil maakt”, vertelt hij.

Staatsbosbeheer is eigenaar van een groot deel van de heide en heeft een dubbele rol in de gebiedsgerichte aanpak: opkomen voor het natuurbelang én meedenken over het bredere maatschappelijke perspectief. Die balans is volgens Jan essentieel. “Onze rol in de stuurgroep is om samen met partners stappen te zetten voor natuurherstel. We zijn geen actiegroep die alleen het natuurbelang verdedigt, we werken samen met boeren, overheden, natuurorganisaties en bewoners. Dat betekent dat we verbinding zoeken en knopen proberen door te hakken waar dat nodig is”, vertelt hij.

De samenwerking met boeren vraagt om zorgvuldigheid en wederzijds vertrouwen. “Ik spreek veel boeren, en veel van hen willen vaak wel veranderen, maar dat kunnen ze niet alleen”, zegt Jan. “De maatschappij moet daar ook bij meehelpen. Het begint al bij kleine keuzes, bijvoorbeeld in de supermarkt, door producten te kopen die bijdragen aan een gezond landschap.”

Ecologisch waardevol én kwetsbaar

De Strabrechtse Heide is niet alleen groot, maar ook ecologisch bijzonder. Het gebied ligt op de overgang van droge heide naar het beekdal van de Kleine Dommel. Die variatie maakt het gebied waardevol, maar ook kwetsbaar. “Als regen- en kwelwater lokaal in het gebied blijft, komt het systeem in balans. Geen diepe sloten, geen gebiedsvreemd water. Zeker bij kwetsbare zones zoals het Beuven is dat cruciaal”, legt Jan uit. “Menselijk ingrijpen is noodzakelijk om het systeem gezond te houden.”

Concrete resultaten en lastige dossiers

De afgelopen tijd is er al het een en ander gebeurd in het gebied. Zo zijn twee voormalige landbouwpercelen binnen de Strabrechtse Heide omgevormd tot natuur, met ruimte voor waterberging en herstel van vegetatie. Ook wordt gewerkt aan het verminderen van stikstofeffecten, onder andere door maaien, plaggen en het inzetten van schaapskuddes. In Heeze-Leende worden plannen uitgewerkt voor bosaanplant, in samenwerking met het waterschap.

Er zijn ook genoeg uitdagingen. “Bestuurlijk komen we vaak snel op één lijn”, zegt Jan. “Maar bij de uitvoering blijft het soms hangen. Dat is frustrerend, want je wilt dat mensen zien dat er iets verandert”, vertelt Jan. Rond de Peelrijt en het dal van de Kleine Dommel liggen complexe vraagstukken over grondverwerving, waterbeheer en landbouw. “Dat vraagt om moeilijke besluiten en extra instrumenten. Hopelijk komt daar dit jaar beweging in.”

Twintig jaar vooruit: een verbonden landschap

Jan kijkt verder dan de korte termijn. “Tien jaar is misschien wat ambitieus”, zegt hij, “Maar als ik twintig jaar vooruitkijk, zie ik een landschap waarin dorpen via beekdalen verbonden zijn met de heide. Met meer landschapselementen zoals houtwallen en singels, en een landbouw die extensiever is geworden.”

Zijn ideaalbeeld is een robuust ecosysteem dat op eigen kracht kan bestaan, ingebed in een breder netwerk van natuur en boerenland waar biodiversiteit (De verscheidenheid aan leven in een bepaald gebied) ruimte krijgt. Volgens Jan ligt de verantwoordelijkheid bij ons allemaal. “Niet alleen bij de boer, maar bij iedereen. Als we samen bewegen, kunnen we de Strabrechtse Heide robuuster maken, voor de natuur, voor de mensen die ervan genieten én met perspectief voor de landbouw.”