Puzzelen met grond op de Strabrechtse Heide: natuur, water en landbouw in balans

Een flinke wensenlijst voor gebiedsinrichting

Tuinders, melkveehouders, natuurbeheerders: elke grondgebruiker rond de Strabrechtse Heide heeft zo zijn eigen doelen. “Net als de overheid”, vertelt Tom Heijligers. Hij is gebiedsmanager bij de provincie Noord-Brabant. “De overheid wil vooral de natuur in het beschermde gebied op orde krijgen, met minder stikstof en schoner grondwater. Maar ook gebieden inrichten die mogen overstromen bij hoge waterstanden. En vanuit Europa moeten we nog 300 hectare nieuwe natuur inrichten. Tegelijk is landbouw economisch heel belangrijk.”

Grondgebruik veranderen

Om dat soort gebiedsdoelen te behalen moet je soms grondgebruik veranderen. Landbouw wordt dan bijvoorbeeld natuur. Of een ander type landbouw. Daarvoor moeten eigenaren het gebruik van hun grond veranderen, verplaatsen, ruilen of stoppen. De kans dat zij daaraan meewerken is groter wanneer ze voordeel hebben van die nieuwe gebiedsindeling. De data van het Kadaster helpen om dat zo goed mogelijk te regelen. En zorgen dat zo veel mogelijk eigenaren voordeel hebben van de nieuwe situatie.

Blik op boerenbelangen

Veel grond in landelijk gebied is van boeren en daarom is het belangrijk juist naar hen te kijken, zegt Johan Groot Nibbelink, projectmanager gebiedsontwikkeling bij het Kadaster. “Als je voor boeren de ligging van hun grond verbetert, vergroot je de kans dat ook andere gebiedsdoelen slagen.”

Kadaster brengt eigendom, gebruik en kansen in kaart

Om goede keuzes te maken, vroeg de provincie ons om inzicht te geven in het grondgebruik en eigendom in het gebied. Juist ook omdat het Kadaster daarbij meteen bekijkt hoe goed de bedrijfsgronden liggen. Daarvoor keken we naar verschillende factoren.

• Het type grondgebruiker
  Is de gebruiker eigenaar of pachter van de grond? Hoe vaster en langduriger de afspraken, hoe kleiner de kans dat de grond vrijkomt.
• Ligging van de landbouwgrond
  Liggen de weilanden of akkers dichtbij het bedrijfsgebouw? Liggen ze handig bij elkaar om te bewerken? Hoe beter de ligging, hoe minder reden voor een boer om grond te ruilen.
• Leeftijd van de bedrijfseigenaar en opvolging
  Hoe ouder de eigenaar zonder opvolger, hoe groter de kans dat de grond beschikbaar komt.
• Grondbezit binnen en buiten het te ontwikkelen gebied
  Eigenaren die ook grond hebben buiten het projectgebied, willen die grond dichterbij. Door hen ruilgrond aan te bieden die aansluit bij hun bezit buiten het gebied, neemt de druk binnen het te ontwikkelen gebied af. En andersom.
• Grond in eigendom van de overheid
  Heeft de overheid al grond in het gebied? Is het gebruik ervan in lijn met haar doelen? Of kan ze de grond inzetten om te ruilen?

Verrassende inzichten

De gronddrukanalyse van het Kadaster gaf verrassende inzichten. Heijligers: “De landbouwstructuur is slechter dan gemiddeld. En er zijn veel oudere boeren zonder opvolger.” Dat betekent niet meteen dat de overheid voordeel heeft als er boeren stoppen. “Vrijkomende grond wordt vaak niet eerst aan de overheid aangeboden. Als melkveehouders stoppen, komt er inderdaad minder stikstof vrij. Maar ander grondgebruik kan weer meer bemesting of bestrijdingsmiddelen vragen. Dat werkt averechts voor de doelen.”

Hoe de nieuwe inzichten helpen

Volgens Heijligers geeft de analyse richting: “Het helpt ons een aanpak te maken. We weten nu beter met wie en waarover we moeten praten. Mede dankzij het Kadaster weten we nu hoeveel grond we als overheid moeten verwerven voor onze doelen.” En ook op welke plek, namelijk juist op plekken waar de vraag hoog is.  Want die grond is makkelijker te ruilen, zegt Groot Nibbelink. “Een kwestie van omdenken.” Maar dan wel gebaseerd op data.

Dit artikel is geschreven door Het Kadaster.